Voor het eerst 28 schilderijen van Vermeer in een museum (of zijn het er 27?)

Nu.nl - Zondag 5 februari 2023, 05:02u

Johannes Vermeer overleed bijna 350 jaar geleden, maar zijn werk is nog springlevend. Vanaf 10 februari zijn in het Amsterdamse Rijksmuseum maar liefst 28 schilderijen van de kunstenaar te zien. Al wordt in de Verenigde Staten beweerd dat het er 27 zijn. Hoe zit dat? Het Rijksmuseum heeft een primeur: het is voor 't eerst dat er zo veel Vermeers in één museum hangen. Voor de tentoonstelling heeft het museum de schilderijen uit verschillende landen bij elkaar verzameld. Zo leent het Rijksmuseum werken van het Louvre in Parijs, het Metropolitan Museum of Art in New York en de National Gallery of Art in Washington. Van dat laatstgenoemde museum is Meisje met de fluit te zien, al beweren de Amerikanen dat dit schilderij geen echte Vermeer is.

In Washington werd na onderzoek geconcludeerd dat Meisje met de fluit niet door Vermeer is gemaakt, maar door iemand die dicht bij de kunstenaar stond. Iemand die bekend was met Vermeers schildertechniek, zoals een leerling of familielid. Nederlandse onderzoekers denken dat het wél om een echte Vermeer gaat. Anders dan de Amerikanen hebben zij het schilderij met meer werk van de kunstenaar kunnen vergelijken.

De 28 kunstwerken die vanaf 10 februari te zien zijn in Amsterdam, zijn niet allemaal in het bezit van musea. Twee Vermeers zijn privébezit van verzamelaars. Zo is een van de schilderijen eigendom van de Amerikaanse miljardair en kunstverzamelaar Thomas Kaplan.

Als je Meisje met de fluit meerekent, zijn er wereldwijd 37 schilderijen van Vermeer bekend. Dat is een groot deel van het oeuvre van de kunstschilder; hij zou volgens experts slechts 45 schilderijen hebben gemaakt. Ter vergelijking: Rembrandt van Rijn maakte rond de 300 schilderijen, Piet Mondriaan ongeveer 720 en Vincent van Gogh zo'n 900.

Het concert gestolen bij grootste onopgeloste kunstroof

Met 28 kunstwerken is de tentoonstelling in het Rijksmuseum al groot. Maar waarom zijn niet alle 37 bekende werken van Vermeer te zien? "Sommige schilderijen zijn te kwetsbaar om te vervoeren", vertelt Rijksmuseum-woordvoerder Casper van der Kruit aan NU.nl.

"Ook zijn er werken van Vermeer die ooit zijn geschonken aan musea onder voorwaarde dat ze die musea niet verlaten." En dan is er nog het schilderij Het concert, dat in 1990 samen met twaalf andere schilderijen werd gestolen uit het Isabella Stewart Gardner Museum in Boston. Het is de grootste onopgeloste kunstroof ter wereld.

De twee bekendste schilderijen van Vermeer zijn wél te zien: Het melkmeisje en Meisje met de parel. Die namen zijn niet door Vermeer zelf bedacht. "Die zijn later aan de werken gegeven op basis van beschrijvingen uit de zeventiende eeuw", zegt Van der Kruit. Meisje met de parel is uitgeleend door het Mauritshuis in Den Haag, waar het kunstwerk eind oktober nog door klimaatactivisten werd besmeurd.

Aan Het melkmeisje is een ander bijzonder verhaal verbonden: uit onderzoek door experts is gebleken dat Vermeer het schilderij heeft aangepast. Met behulp van een infraroodscan kwam een schets van het kunstwerk tevoorschijn. Daarop zijn een vuurmand en een rek met kannen te zien. Vermeer besloot die voorwerpen over te schilderen, zodat ze niet langer met het blote oog te zien zijn. Waarom hij dat deed, is onbekend.

De tentoonstelling Vermeer is van 10 februari tot en met 4 juni 2023 te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam. Meisje met de parel is tijdelijk te zien tot en met 30 maart. Daarna hangt het weer in het Mauritshuis in Den Haag.