Mythen en symbolen

Mythen uit de klassieke oudheid, met Griekse en Romeinse (half)goden in de hoofdrol, zijn sinds de renaissance een belangrijke bron voor schilders. Halfnaakte goddelijke lichamen leenden zich uitstekend voor experimenten met de menselijke figuur, zo toonde Bartholomeus Spranger rond 1586 met Venus en Adonis. De meeste schilderijen met mythologische onderwerpen dateren uit de 17de eeuw en verbeelden scènes uit Ovidius’ Metamorfosen, die de toeschouwer een spiegel voorhouden. Zo schilderde Pieter Lastman het verhaal van Orestes en Pylades, was Rubens geïnspireerd door Cymon en Pero en maakte Ferdinand Bol zijn interpretatie van Venus en Adonis. Van Jacob de Wit verzamelde het museum vele geschilderde (ontwerpen voor) plafondstukken en behangsels met mythologische onderwerpen.

Naast de antieke godenfiguren ontstonden ook personificaties van abstracte begrippen, zoals (on)deugden. Zij figureren in allegorieën – met symboliek geladen voorstellingen –, bijvoorbeeld de prachtige grisailles die Gerard Lairesse rond 1780 schilderde met onder meer de Rijkdom, de Kunst en de Wetenschappen.